Rüebli hets scho vor 2000 Jahr gä. Die sy aber wyss, rötlech oder sogar ganz schwarz gsy. Die orangsche Rüebli hei d Holländer erfunge. Die wysse Rüebli stamme us em Mittumeergebiet u die rote u schwarze us Afghanistan. Die farbige Rüebli sy über Persie um ds Jahr 1200 uf Spanie u Italie cho. 1684 het dr Chrütterkundler Elsholtz gschribe, dass är gäubi, wyssi, roti u schwarzroti Rüebli heig. Um 1750 het me de z Holland die orangsche Rüebli erfunge.
Bohne chöme us Amerika u sy bi üs chuum vor 1650 bekannt worde. 1543 het aber dr Leonhart Fuchs scho die erschti Beschrybig vo dr «Welsch Bohnen» gliferet – nume vier Jahr nachdäm e spanische Eroberer die Pflanze z Florida zerschmau het beschribe u uf Europa gschickt. Hie hei mir bis denn nume Acher- oder Söibohne kennt. Die sy yheimisch u eigentlech e Sorte Wicke.
We me vom Fleisch wott rede, de muess me a Novämber u Dezämber däiche. Denn isch d Sou gmetzget worde. E grosse Teu vom Fleisch isch grad sofort brucht worde. Me het de Nachbare sicher o es Päckli Fleisch gää, schliesslech überchöme ja d Spänder de o Fleisch, we ds Söili vo de Nachbere drachunnt. Fleisch isch i dr hiesige Gägend houptsächlich gröickt worde. Vorässe isch fasch gäng no am Aabe vom Metzg-Tag mit Stock u Brot gässe worde. Ganz wichtig bir Metzgete: Bluet- u Läberwürscht mache! Bluetwurscht hei nid aui gmacht, bsungersch d Mitglieder vo de Töifergmeine hei ds Bluet nid brucht. Si hei das begründet mitere Steu us der Apostugschicht, wo me ungerschiedlich cha verstaa.
Im Jänner isch de meischtens Schluss gsy mit Früschfleisch, d Bure hei kener Söi chönne dürefuere, wo nid für ds Züchte sy gsy. We me e gueti Wurscht wot mache, bruchts o Zibele u Chnoblouch. Beides isch sit Jahrhunderte bekannt. Wo das Zibele härchunnt, isch nid genau bekannt. Dr Chnoblouch chunnt us Persie. Die meischte Gärtner pflanze dr Choblouch mit Zeie. Die Pflanze git nume weni Saame u säie isch schwierig.
I ha no gärn Chümmiwurscht. Das Gwürz kennte me scho sit über 5000 Jahr. Me het scho i Pfaubousidlige hie ir Schwyz so Sämli gfunge. De hei die auso scho denn öppis gha gäge Blääige.
Mit em wachsende Yfluss vo de Itauiäner um 1880 het me de aagfange, Chüngle z haa. Die het me mit Rüschtabfäu u Gras chönne fuere u het so «Gratisfleisch» gha. Chüngufleisch isch mager u drum gärn chly zäi. Beliebt hie im Ämmitau isch drum Chüngupfäffer worde.
Me het drzue ds Fleisch mit Rotwy u Essig es paar Tag ygleit.
Dir gseht, me het auso scho früecher verschiedens chönne aapflanze u handle u drus feini Sache mache. U me cha das no hüt nachechoche. E Guete!