I stuune geng ume, weni i dere Gägend e Ortsname gseh, woni no nid ha kennt. Das isch mir chürzlech im Oberthau passiert. I ha öppis gsuecht u da gsehni ufere Charte «Schwalbennest»! Das isch e exklusive Ortsname, dä gits ir Schwyz nume grad im Oberthau, z Albine im Wallis, z Erschwiu im Solothurnische u de no z Willisou.
Das Huus ir Gmein Oberthau ligt südweschtlech vom Wyler Alterswiu. Zu dere Bezeichnig dörfti d Laag vom däm Heimet gfüehrt ha: Es chläbt zwar nid grad wie nes Schwaubenäscht amene Bauke – aber immerhin ligt das Huus u ds Kulturland ungerdranne, wo o eso heisst, amene Bort ufere Kuppe u gseht de chly us wienes Schwaubenäscht. U das isch scho lang eso: «min guot daz da lit ze Alterzwil, dem man da sprichet daz Swalmennest», isch scho 1340 notiert worde.
Aber isch de da würklech vo Schwaube d Reed, es heisst ja «Swalmen»? Ja, im Mittuhochdütsche sy die Luftakrobate mit «swalwe» aber o mit «swalbe» benamset worde. Weme nächär die wytere Belege vo däm Heimet aaluegt, de gseht me, wie sech d Schrybwys het entwicklet: Imene Dokumänt vo 1646 isch «Schwallmen Nest» notiert worde, i de Amtsrächnige vo 1776 o no «Schwalmennest» u de ersch im Topographische Atlas vo 1870 steit «Schwalbennest».
Nach däm Fund steut sech natürlech d Fraag, öbs nid no meh Vogu-Ortsnäme git? Die gits; u es paar hani a dere Steu o scho erwähnt: öppe dr Ort Chräje im Trueb, d Faukeflue z Bleike oder dr Girsgrat im Eggiwiu (Gir isch verwandt mit Geier, meint aber augemein e grosse Roubvogu).
Apropos Roubvogu: Im Sörebärg gseht me öppe e Steiadler kreise u z Schüpfheim gits dr Ortsname Adler. Dä het aber nüt mit däm imposante Tier z tüe, sondern mit dr Wirtschaft Adler. Früecher heig die übrigens «Brueder Chlausen» gheisse. Intressant isch ds Wort Adler aber so oder so. Es isch dür d Jagd a de Höf entstange. Me het im 12. Jahrhundert aagfange, Jagdvögu i edli u unedli yzteile. Vorhär hets nume ds Wort «are» gä, wo e grosse Roubvogu bezeichnet het. Wüu me när no «adel» für «edel» het vor drata isch «adel-are» u da druus «Adler» entstange.
Queue: «Ortsnamenbuch des Kantons Bern», «Orts- und Flurnamen des Amtes Entlebuch», idiotikon.ch u wyteri. Aafrage: 034 409 40 05 oder zuercher@wochen-zeitung.ch