Was isch eigentlech e Gade?

Vor eme Zytli hani ghört, dass e Innerschwyzer amene Buur im Ämmitau «Glück i Gade» het gseit, wo är i Stau yche isch. «Aha», hani däicht, «e Gade cha auso o Stau sy». Bis denn hani ds Wort Gade vor auem y Zämehang mit aute Burehüser kennt. Dr Gade isch ds Zimmer ob dr Stube u dert ueche chunnt me, weme dür ds Gade-Loch geit. Mit dere Dütig bini ansich gar nid so schlächt. Im Idiotikon, am Schwyzerdütsche Wörterbuech, steit de o, dass me Näberüüm oder Zimmer i de obere Stockwärk eso sägi. Genereu isch e Gade sicher weniger komfortabu ygrichtet gsy aus e Stube. Im Gade isch nämlech weni bis nüt gheizt worde, aber für Chnächte, Mägd oder jungi Lüt het das glängt. Es isch o so, steit im Idiotikon wyter, dass e Gade o einfach e Näberuum isch gsy, wo me auerlei Sache het glageret. 

Aber äbe. E Gade cha o es Huus sy. Glych wie bim Zimmer isch auerdings, dass o das eher eifach bout isch. Gade stöh vor auem im Bärggebiet, wo me mit däm het müesse boue, wos äbe dert het gha. E Gade isch auso zum Byspiu es Huus für drin Höi z lagere oder e chlyne Stau inere Weid. Im Idiotikon wärde übrigens no angeri Sache ufzeut, wo aus Gade sy bezeichnet worde: Kramlade, Bude, Wärchstatt oder o e spezieui Chammer vomene Gricht oder e Zäue imene Chloschter. 

Dr Ursprung isch ds authochdütsche «gadum» oder «gadam», wo es Gebäude het gmeint. Das Wort het sech de wyterentwicklet zu «gadem» u de zu «gaden». 

Dass ds Wort Gade ir Innerschwyz starch verbreitet isch, zeigt sech o da dranne, dass es im Äntlibuech viu meh Ortsnäme mit «Gade» het aus im Ämmitau. Dert hani nume grad zwe gfunge: «Lunggratgade» ir Gmein Langnou u «Tannigade» im Schangnou. Näbem Gade, wo einisch dert isch gstange, hets sicher no meh Tanni gha aus hüt. 

Dass e Gade speter zumene grosse Burehuus cha wärde, zeigt ds Byspiu Fäudgade im Äbnet bi Äschlismatt. Der steit hüt es stattlechs Burehuus. Dass e Gade nid eso robuscht bout isch worde, zeigt ds Byspiu «Heidigsgade» bi Flüehli. Dert steit nämlech hüt kes Gebäude meh. U dr «Neugade» bi Marbach isch o nümme grad nöi. Zersch Mau erwähnt ist dä im 16. Jahrhundert aus «nuwen gaden».