Im Summer hets 1000 Chüe meh gha

Im Summer hets 1000 Chüe meh gha
Nid nume Manne hei zum Veh gluegt, wie das Biud vo 1914 zeigt. / Bild: Hans Minder

Dr Samuel Ängimaa, wo vo 1786 bis 1805 im Schangnou isch Pfarrer gsy, het i sim Büechli o ds Gwärb beschribe. 1800 hets ei Mühli gää, zwo Sagereie u eis Wirtshuus (das im Waud). Dr Ängimaa schribt aber, dass es meh weder ei Ort gäb, wo Brönnts verchouft wärdi u wo die junge Schangnouer tüege dasumesuufe. Es gäb aber o Schmitte, Händler, Becke, Schuehmacher, Schnyder, Küeffer, Wagner, Salpetersieder, Schotte-Zucker-Macher, Wäber, Zimmermeischter, Murer, Drechsler u ne Wasemeischterei. Dr Pfarrer schrybt o, dass es im Schangnou 343 Chüe gäb, wo Summer u Winter da syge u 1352 Chüe, wo nume im Summer uf de Aupe syge. E eigeti Chuerasse gäb es nid im Ämmitau, me heig meischtens Chüe usem Oberland oder die usem Äntlibuech. 

Zue dene Gwärb hätti no öppis z säge: D Mühli u d Saagi sy zersch unger im Schangnou gsy, me seit däm Huus hüt ja no so. Im Buembach hinger het um ds Jahr 1750 dr Herr Kehrli drfür gsorget, dass es dert e Saagi het ghä. Ds Chrämerhuus stei o no hüt im Dorf Schangnou. Saupetersieder oder o «Saubaderine» sy im Winter de lääre Stäu nache u hei Mischt uskochet. Das isch zwar e grusige Bruef gsy, aber me het ds Kaliumnitrat brucht, für Schwarzpulver z mache. Me het dr Mischt mit Chauch u Houzäsche vermischt u de i grosse Hüüfe la verrotte. Nach zwöi Jahr het de dr Saupetersieder die Sach uskochet u Kalisalpeter gmacht. Z Langnou isch e Pulverfabrig gsy, wo Schwarzpulver het gmacht. Für ds Aute Bärn isch drum ds Ämmitau o wäg em Kalisalpeter e wichtegi Region gsy. 

O öppis Spezieus isch o d Härstellig vo Schottezucker gsy. Me het d Chäsmiuch nid de Söi gfueret, sondern ase so lang kochet, bis nume no dr Miuchzucker isch übrig gsy. Das het me de Apitheeger chönne verchoufe. Die Schotte-Chocherei het sehr viu Houz brucht. Wie angerne Orte isch o im Schangnou hinger bis uf ds letschte Tanndli aues verbrönnt worde. Im Jahr 1880 isch im Schangnou chuum no amene Ort e grössere Waud gsy.

30.04.2020 :: Hans Minder