Früecher het me aues brucht, wo so amene Tierli isch gsy, wemes het chönne metzge. Weme hüt vo nachhautigem Verbruch tuet rede, meint me genau das, was üser Vorfahre hei gmacht. Abfau u Verpackige hets ganz einfach kener gä. Hüt redt me ume drvo, me seit däm aber uf «Nöidütsch» «from nose to tail», auso vom Schnörrli vor Sou bis zum Schwänzli. Näbscht em Fleisch het me aber o Gmües ygmacht, für das es lenger blybt u me e so düre ganz Winter gnue z Ässe het gha. Weni so Gschichte lise vo Lüt, wo um 1850 hei gläbt, hei die meischtens es bescheidnigs Mau chönne gniesse. Für ds Lagere isch e guete Chäuer wichtig gsy. So het me chönne Gmües u Ygmachts lang ufbewahre u scho wäg de Härd-öpfu het me im Ämmitau um 1750 aagfange Chäuer yzrichte. Vorhär isch so ne Chäuer nid gross z bruuche gsy. Für mii isch ds Chochbuech vo dr Julie Rytz-Dick usem Jahr 1835 bsungers intressant, wüus nid nume Fleischrezäpt drinne het. Nei, si het a aues däicht, wos denn het gä. We si öppis sehr gründlech tuet beschrybe, muess das öppis sy, wo me ersch sit churzem z Bärn het übercho. So schrybt si umständlech übere Bluemchöli. Es isch z läse, dass me das nume i de modernschte Chuchine afe het gha. I ha mir us däm Chochbuech es paar Sache usegläse, woni zimlech sicher bi, dass me das hüt nume no säute so chochet, we überhoupt. Nid erwähne tueni hie ds «Gratisfleisch», auso Schnägge, Frösche u Chräbse. I weiss, dass no in de 1960er- Jahr im Gaschthof Ämmematt, bi Biglers, sy Wybärgschnägge ygsammlet u chochet worde. Wemer vegetarisch aaföö, gseh mir, dass d Frou Rytz o no Söiblueme brucht het. Sie brucht e Mischig zwüsche 2/3 Söiblueme u 1/3 Brönnnessle u macht drus öppis wie Spinet. Si nimmt aber Späckwürfeli, wüu me fasch ke Fett us Pflanze het gha. Si schrybt no, dass es bsungerbar guet syg, we me no pro Ässer es Spieguei drüber tüeg! Bim Härdöpfustock isch z läse, dass dä bsungersch guet syg, we me am Schluss no fin ghacketi Zibele tüeg aabrate u de das mit e chly Brotbrösmeli im Stock tüeg vermische. Zur Not chönn me dr Stock o nume mit Miuch aarichte. I by erschtuunt gsy, es het sogar es Rezäpt für Gnocchi i däm Chochbuech vo 1835 – d Outorin het aber «Erdäpfel-Knöpfli» gseit. Es het o verschiedeni Rezäpt für Gmües, wo me hüt ender säute überchunnt, wie Schwarzwürze (dene het me o «Arteföifi» gseit), Endivie («Sunnewirbu») oder Cardons (Karden) überchunnt me fasch nume no im Gänferseegebiet). Unryfi Boumnüss chönn me o ymache. Ds Rezäpt fingt me unger «Eingemachte Nuss, zum Rindfleisch zu essen». Zum Fleisch säuber chumeni de bim nächschte Mau.