Error compiling Razor Template (contact the administrator for more details)

Das, wo äbe grad änedranne isch

Das, wo äbe grad änedranne isch
Ds Heimet ober Ennetilfis isch scho 1386 erwähnt worde. / Bild: zvg

«Änet» oder «Ennet» sy ganz typischi Mundartwörter. Uf au Fäu töne die scho chly träfer, aus ds hochdütsche «jenseits». 

Ds Wort «ëne(n)t» isch ke nöji Erfindig, sondern scho sehr aut. Dä komisch Buechstabe «ë» meint übrigens es Zwüscheding vo «e» u «ä». 

Me fingt o hüt settigi Ortsbe­zeinige mit «Ä» oder «E» am Afang. Das die Frag nid gäng klar cha beantwortet wärde, zeigt ds Byspiu vomene Heimet ir Neechi vo Chröschebrunne. Dert steit uf dr Wandercharte bim Heimet säuber «Ennetilfis» u dr Hoger näbedranne isch mit «Änetilfis» aagschribe. Zu dene zwo Liegeschafte «ober» u «under Änetilfis» gits viu historischi Dokumänt u weme die aaluegt, de muess me ganz klar säge, dass Schryberlinge sehr lang ds «E» aus Afangs-
buechstabe bevorzugt hei. Dr eutischt Ytrag stammt usere Urkunde vo 1386. Dert isch e «Johans ennet der ÿlvis» erwähnt worde. 1437 isch e «peter ennent Ilfis» erwähnt. Bi dene Heimet macht ja d Ilfis d Gränze zwüsche Äschlismatt u Trueb u dadrmit o zwüsche d Kantön Luzärn u Bärn. Vo däm här verwungerets nid, dass me die zwöi Heimet o im Trueber Urbar vo 1531 fingt: «ab dem guott Ennet ÿllfis (...) In äschliss matt kilcherÿ». 

D Dütig vo «Änetilfis» isch klar: Das isch dr Ort änet dr Ilfis. 

Klar, es git o no angeri Ört änet öppis angerem. Zum Byspiu ir Gmein Schüpfheim es Moos änet em Acher, ds «Änetachermoos», wo o aus «Gfäligemoos» bezeichnet wärdi. 

Gwässer chöme rächt hüfig i Ortsnäme mit «änet» vor. Äbefaus z Schüpfheim ar Waudämme gits «Anetämme», wo o autbeleit isch. Z Äschlismatt isch scho 1637 es Guet mit «enent der brüg» beschribe worde. Die Brügg geit übere Sältebach. 

Wie dr Bach bim Heimet «Änetbach» oberhaub vo Bigle heisst, weiss i gar nid. Me gseht hüt o nümme viu vo däm Grabe. Das isch früecher sicher angersch gsy. Das Heimet het scho 1376 «Ennenbachs» gheisse.
Ds Wasser vo dert louft när i Biglebach. U dä het amene Heimet bi Waukringe dr Name gä: «Enetbigle». Das isch eigentlech e Abchürzig u meint «Änet em Biglebach».  

14.09.2023 :: Bruno Zürcher (zue)