I ha hüür e 1.-Ouguscht-Reed dörfe ha. Wüu ig nid Politiker bi, hani die Sach vore angere Syte aagluegt – vo dr historische. Wenn hei mir eigentlich z ersch Mau e Bundesfyr gha? Logisch wär eigentlich am 1. Ougschte 1291, oder?
Weme die Sach gnau aaluegt, merkt me de schnäu, dass das öppis zimli «Nöis» isch. Aagfange het die Sach nämlech nid 1291, sondern 1889, wo dr Stadtpräsi Müller vo Bärn bim Bundesrat Schänk (dä vo Signou) vorgsproche und verzeut het, dass 1891 de es grosses Fescht z Bärn nache syg. Dert wärd d Stadt Bärn d Gründig dür e Herzog vo Zährige vo 1191 fyre. Är wöu das mäude, dass d Regierig im Bundeshuus das rächtzytig erfahr.
Dr Bundesrat Schänk het däicht, e Nationaufyrtig, wie das die angere europäische Staate o kenne, chönnte me eigentlich o ir Schwyz yfüehre. Är het natürlech a d Gründig vom Bundesstaat am 12. Septämber 1848 däicht. Me het ihm de im Bundesrat aber vo däm Datum abgrate, wüu die Gründig ja nach emene Bürgerchrieg isch z stang cho u sech d Bundesrät nid hei chönne vorsteue, dass die katholische Orte bi sonere Fyr würde mitmache. Das isch ja ersch 40 Jahr här gsy. Dr Schänk het das müesse ygseh u chunnt de uf d Idee, dass me dr erscht Bund vo de Urkantön chönnte fyre. Aber uf weles Datum? So spontan het das niemer ir Verwautig chönne säge. Dr Schänk het drum meh weder 60 Dokumänt la prüefe, wo irgendwie mit der Gründig vor Eidgenosseschaft öppis z tüe hei. Eis vo dene isch mit «Afang Ougschte» im Jahr 1291 datiert gsy. Da het dr Schänk däicht, me chönnt ja o grad zwü Jubiläum i eim Ufwüsch fyre: 1191 d Stadt Bärn u 1291 d Eidgenosseschaft.
Wo das Datum isch publiziert worde, hei d Urner reklamiert! Das Datum syg fautsch, dr Rütlischwur syg am 8. Novämber 1307 gsy, das syg e Fakt. Aber o d Schwyzer heige sech gmäudet: D Urner heige nid rächt. D Gründig vor Eidgenosseschaft müess me am 9. Dezämber fyre; denn im Jahr 1315 syg dr Brunne-Bund gründet worde.
Dr Bundesrat isch aber nid no einische über d Büecher. D Urner hei töipelet wie chlyni Ching u ufem Täudänkmau z Autdorf äxtra z aute Datum 1307 ygmeisslet.
Ganz ehrlech: D Eidgenosse sy am 1.8.1291 zämecho, wüu si erfahre hei, dass dr Cheiser Rudolf II vo Habsburg gstorbe isch. Si hei genau gwüsst, dass däm si Suhn öppis gäg se gha het. Es isch auso meh e Art Verteidigungspakt gsy.
Tatsächlech het me de 1891 die Nationalfyr düregführt u die Sach nachhär grad ume vergässe. Ersch im 1899 isch die nächschti Bundesfyr düregfüehrt worde. Sit 1908 isch es Bundesfyrkomitee drfür zueständig. Die Stiftig heisst hüt «Pro Patria».