«Spitzache» ligt ufere Gländekante. / Bild: Anne-Käthi Flükiger (akf)
Ortsnäme mit «Spiess» töne nid grad sehr yladend. Isch dert äch öpper ufgspiesst worde? Oder hei die eifach gärn es Spiessli brätlet?
Klar isch afe einisch, dass ganz viu «Spiess»-Ortsnäme im Louf vor Zyt verschwunde sy. I aute Dokumänt fingt me aber no zimli viu: «der hoff Spysß» – auso grad mit dreine «s» – isch im Trachsuwauder Urbar um 1531 notiert worde. Das Heimet isch übrigens z Louperswiu gsy. Imene angere Urbar us dere Zyt isch e Höimatte z Chonufinge mit «uf die Spyß» benamset worde. Im Schärlig, Gmein Äschlimatt-Marbach, heisst es stotzigs, ängs Tääli «Spiessgrabe».
«1 mad in der Spiss matten» isch wyter im Thorbärger Urbar 1498 notiert worde. Die Matte isch z Chonufinge gsy, müglecherwys dert, wos o «uf die Spyß» het gheisse. «Spißmatte» isch um 1530 o für Oberdiessbach notiert worde. När fingt me wyter o no zwöi Mau e «Spißacher», nämlech z Frymettige u z Mirchu.
Dä z Frymettige dörfti no hüt so heisse – isch auso no nid usgstorbe.
Fasch genau glych wie vor Jahrhunderte heisst aber dr Ortsname «Spitzache» ir Gmein Röthebach. Die Heimet sy guet dokumäntiert, wüu sy e bewegti Gschicht hei. Im Urbar, wo d Zähnte sy notiert worde, wo d Herre vo Erlach vo ihrne Güeter i dr Kilchöre Höchstette (Grosshöchstette) hei übercho. Dert isch «Die spitzachen VIII mäder» notiert worde. Hie gseht me auso no grad wie gross dass das Grundstück isch gsy: Acht Mäder nämlech. Wie viu isch das de gsy? So gnau chame das offebar gar nid säge. Lut am historische Lexikon vor Schwiz isch das Flächemass nume ir Region Bärn–Friburg–Solothurn brucht worde u heig zirka 32 bis 35 Are. Ir Oschtschwiz hets no «Mannmad» gä, das isch d Flächi gsy, wo ei Maa i eim Tag heig möge gmäie. Mit dr Yfüehrig vom metrische System 1877 isch de aber o nümme vo «Mad» d Reed gsy.
O i de Amtsrächnige vo 1734 isch «Spitzachen» erwähnt.
E Zämehang mit eme Spiess, wie me im hütige Sinn meint, hei die Ortsnäme nid. Gmeint sy ganz spitzegi Gländeforme, wie das ja bir Spitzache dr Fau isch. Bi de Ächer isch o müglech, dass die i ne Spitz zueloufe, wie ne Spiess.