Error compiling Razor Template (contact the administrator for more details)

Was aues isch gschmidet worde

Was aues isch  gschmidet worde
Ds Heimet Schmitte im Ober-thau. Dert isch früecher eini gsy. / Bild: Bruno Zürcher (zue)

Im letschte «Ört u Näme» hani über Schmittene gschribe. Itz wotti no grad wyterschmide, solang ds Yse no heiss isch. Es het scho früecher Spezialischte gä, wo sech uf ei Sach konzentriert hei. Ir Gmein Rüegsou hets grad mehreri Schmittene gä, wo das zeige: Afe einisch d Naguschmitte – ja, früecher isch jede ysig Nagu es Einzustück gsy. Bim Boue het me früecher müglechscht weni Negu brucht, wüu die tüür sy gsy. Me het lieber höuzegi brucht und d Zimmermanne hei ja ihrer Zäpfe gsaget u Löcher gstemmt, für d Bäuke z verbinge. D Schingle sy ursprünglech o nid gnaglet gsy. Es gnaglets Dach isch früecher so exotisch gsy, dass es für ne eigete Ortsname glängt het: Im Trueb gits nämlech ds Huus «Nagudach».

Z Rüegsou hets nid nume e Naguschmitte gää, sondern o d «Bohrerschmitte» im Schache – das erklärt sech no säuber. Aber was isch de inere «Näjerschmitte» gmacht worde? Das hetts nämlech z Rüegsbach gää. Zersch hani däicht, dert syge villech Nadle gschmidet worde. Im schwyzerdütsche Wörterbuech isch de aber gstange, dass ds Wort «Näjer» im Ämmitau für Bohrer syg brucht worde. 

Äbefaus aus Ortsname erwähnt isch e Büchseschmid u zwar z Oberdiessbach. U när hets no Spezialischte gä für Schlösser, wo ke Dieb cha uftue. D Schlosser-Schmitte vom «Meister hanns minder» z Schüpfheim isch bereits 1678 erwähnt.

Vo Hang schmide isch natürlech sehr aasträngend. Das isch scho vor Jahrhunderte klar gsy. U was het me vor 250 Jahr chönne nutze? Klar, ds Wasser. Bsungers guet isch das gange, we grad d Ämme näbem Dorf dürelouft, wie das ds Oberburg dr Fau isch. D Hammer-Schmitte dert, isch scho imene Plan vo 1775 vermerkt; u vonere settige Schmitte isch äbe d Reed, we dr Hammer mit Wasserchraft isch betriebe worde. 

Schmitte hets früecher viu me gää. Für eini dörfe z betriebe, het d Obrigkeit aber ihre Säge müesse gää. 

Z Signou isch 1530 dr «Kyry Schwyng uff der Schmide» gsy.

12.05.2022 :: Bruno Zürcher (zue)