We eine fürigs Gäut het, muess är das irgendwo chönne deponiere, bis är das wieder brucht. Hüt isch das kes Problem. Me bringst uf d Bank u tuets uf sim Konto la guetschrybe. Am Bankomat chames de ume uselaa. Guet – viu hei hüt o gar kes Portmonee meh, me zaut aues mitem Chärtli.
Wemer so i ds Jahr 1780 zrügg gö, de gits nid nume kener Bankomate, es git o kener Banke im Ämmitau! So öppis hets nume i ganz grosse Orte gää. Konto gits o kener, nid e mau Banknote. Zaut worde isch denn aues mit Münze. Me het auso es schwärs Portmonee brucht, weme öppis het wöue choufe. Das isch o da dranne gläge, dass me fasch nume Guld- u Siubermünze het ghaa; nume die mit weni Wärt sy us biuigere Metau gmacht worde. Dr Bärnbatze isch us Billon gsy, e Mischig us Chupfer u Siuber.
Die Gäutstück sy i dr Regu irgendwo im Huus versteckt worde. Im Kanton Bärn het me nid einfach nume Bärnergäut gha, me het so guet wie mit auem zaut, wo rund u us Edumetau isch gsy. Siubermünze sy viu o usem Usland, bsunderbar us Frankrych cho. Es sy so viu Bärner i frömde Militärdienschte gsy, dass haut so Gäut im Land ume isch gange. Aber das hets o komplizierter gmacht: Wär het scho gwüsst, wie viu Bärnbatze e Basler Dicke oder e Nöieburger Vierbätzler wärt isch. We de eine no mitemene Bündner Bluzger isch cho, oder mit emene Soldi us Venedig, het de ds Raate aagfange. No öppe ender het me e Luzärner Angster gseh. So «Exote» het me de meischtens uf d Syte taa u se mit ufe Märit gno. Dert isch de öppe eine gsy, wo die Münze kennt het u o het gwüsst, wie viu die Münze aktueu wärt sy. Es chunnt öppe vor, dass mir eine Münze bringt, wo är zwüsche zwene Lade imene aute Huus het gfunge.
Für die ganz grosse Zahlige hets Goudmünze gä, im Kanton Bärn sy das Dublone gsy mit 7,64 Gramm u d Dukate mit 13,7 Gramm. Siubergäut sy Taler gsy oder d Haubtaler. Dr Name «Taler» chunnt vom hüttige tschechische St. Joachimstal, wo hüt Jáchymov heisst. Me het däm Gäud abkürzt «Taler» gseit u die Grössi vo Münze isch überau z Europa brucht worde. Vom Wort «Taler» stammt übrigens o «Dollar» ab.