I de 1850er-Jahr het dr damalig Schangnouer Gmeindspresidänt Marti no e Idee gha, wie är die arme Schangnouer chönnt zu meh Verdienscht bringe. Im Äntlibuech het me denn aagfange mit Strouflächte. Derzue het me längs Roggestrou ufgschnitte u nachhär zu kunschtvoue Ornamänt gflochte. Dr Marti het däicht, armi Lüt heigs gnue, mit em Wäbe isch nüt me z verdiene gsy u d Äntlibuecher hei dermit Lohn u Brot i ds Land brunge. Är het de öppe 30 Schangnouer gfunge, wo dä Kurs über es paar Monet hei wöue mache. Dass dr Armeverein de no ds Zimis het überno, het da sicher o ghuufe. Aber dr gross wirtschaftlech Ufschwung isch usem Strouflächte nid worde. Dr Marti chlagt im Schlussbricht, dass die Arme z dumm u z fuu syge u nume dräckegi War tüege produziere u dass o nid aui dr ganz Kurs heige gmacht.
Der Pfarrer Ängimaa hingäge het e angeri Idee gha: derzue bruchts Harz. Das isch eigentlech nid gärn gseh worde, oder sogar verbote gsy. D Harzer heige jungi, saftegi Tanne aagschnitte u ds Harz la usloufe. Das Harz isch de ykochet worde («e soumässig grusegi Arbeit», meint dr Pfarrer) u de när de Härsteuer vo Wagesaubi verchouft worde. Viu z verdiene heigs nid gää, aber die arme Tanne sige ums Wachstum i däm Jahr brunge worde.
Dr Pfarrer schrybt o vom Räkhouderwasser, wo me im Schangnou heig gmacht. Zwar syg meh oder weniger nume söfu Räkhouderschnaps gmacht worde, wie me säuber heig brucht. Dr Pfarrer Ängimaa schrybt aber «… der hiesige Einwohner hält sehr viel auf dem Rekholderberj Wasser oder Geist, so wiederlich der Gust dieses Getränkes immer ist…» Dä Schnaps het ne auso nid guet düecht. Me heigs aber o aus Medikamänt brucht; guet syg dä Schnaps bi Ercheutige, Rügge- u Glyderschmärze – vo Corona het är übrigens nüt gschribe!
Es Wort, woni nid ha kennt, isch Gürmsch. Är schrybt, das im Herbscht d Ching im Schangnou die Gürmschbeeri heige abgläse u me die o heig aus Schnaps brönnt. Es würd mi scho interässiere, wär das Wort no kennt.
Ds Idiotikon het mer de wyterghuufe, Gürmsch heisst hüt «Vogubeeri» (Sorbus aucuparia). Dä «Geischt» het aber am Pfarrer Ängimaa de passt, är rüemt si Chuscht.